Raporlar, Çin’in Doğu Türkistan’da nükleer denemelere yeniden başlama ihtimalini gösteriyor
Çin, Doğu Türkistan’da nükleer denemeler için Lopnur üssünü sessizce geliştirerek yeniden inşa ediyor. Raporlar, Çin’in nükleer denemelere yeniden başlama ihtimalini gösteriyor.
Bölgesel güvenlik üzerinde yüksek etkiye sahip olabilecek bir gelişme olarak Çin, Doğu Türkistan’da nükleer testler için Lopnur üssünü sessizce geliştirerek yeniden inşa ediyor. İlk olarak New York Times tarafından yayınlanan uydu görüntüleri, Çin’in tam teşekküllü nükleer silah testleri veya kritik altı nükleer patlamalar yapabileceği tesisi yeniden etkinleştirmeye çalıştığını gösteriyor.
Lopnur, Doğu Türkistan’da yer alan bir çöl bölgesidir ve tarihsel olarak Çin’in nükleer denemeler yaptığı bir yer olarak bilinir. Çin’in ilk nükleer denemesi, Lopnur Nükleer Deneme Üssü’nde 16 Ekim 1964 tarihinde gerçekleşti. Bu patlama, Çin Halk Cumhuriyeti’nin nükleer güç olarak uluslararası alandaki konumunu etkilemişti. Çin, ardından bir dizi nükleer deneme daha gerçekleştirmiş ve Lopnur, bu denemelerin ana sahası olmuştu.
DAHA ÖNCE 200 BİNE YAKIN UYGUR’UN ÖLÜMÜNE NE DEN OLMUŞTU
Zamanında Lopnur’daki nükleer denemelerinin radyasyonun yayılması, yeraltı suyunun kirlenmesi gibi çevresel etkileri, yakın bölgelerin hızlı bir biçimde çölleşmesine, bölgenin yerel sakinleri olan Uygurlar arasında beklenmedik hastalıkların ortaya çıkmasına ve geniş bir biçimde yayılmasına neden olmuştu.
Raporlara göre, 32 yıl boyunca Çin’in nükleer denemelerinden kaynaklanan yoğun radyasyon Doğu Türkistan’da 194 bin insanı öldürdü. Japon bir araştırmacı, Doğu Türkistan’daki nükleer testlerinden kaynaklanan radyasyonun, 1986 Çernobil nükleer santralinden yayılan radyasyondan bile daha fazla olduğunu iddia ediyor. Radyasyon, Doğu Türkistan’da lösemili, kanserli ve yaşamı tehdit eden rahim hastalıkları olan yaklaşık 1,2 milyon kişiyi etkilemişti.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Eylül 1996 tarihinde kabul edilen Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Anlaşmasının ardından Çin, nükleer denemeleri resmi olarak yasaklayarak, bu alandaki faaliyetleri durdurmaya yönelik bir adım atmıştı.
ÇİN’İN DENEMELERE TEKRAR BAŞLAMASINDAN ENDİŞE DUYULUYOR
Yakın zamanda yayımlanan NYT raporu, Çin’in Doğu Türkistan’daki Lopnur Nükleer Deneme Üssü’nü yeniden etkinleştirdiğini ve genişlettiğini öne sürüyor. Rapor, jeo-uzamsal istihbarat konusunda önde gelen bir uluslararası uzman olan Dr. Renny Babiarz tarafından sağlanan kanıtlara dayanıyor. Eski bir Pentagon analisti olan Babiarz, Çin’in 16 Ekim 1964’te ilk nükleer denemesini yaptığı Lopnur tesisinin uydu görüntülerini incelemek için yıllarını harcamıştır.
Bu tür raporlar ilk kez ortaya çıkmıyor. Nisan 2020’de de bir ABD Dışişleri Bakanlığı raporu, Çin’in gizli düşük seviyeli yeraltı nükleer test patlamaları gerçekleştirmiş olabileceğini belirtmişti. O dönemde Çin, nükleer testler konusunda silahların kontrolüne ilişkin anlaşmalara yönelik taahhütlerini aktif bir şekilde yerine getirdiğini söyleyerek iddiaları reddetmişti.
ABD Dışişleri Bakanlığı raporunda, Çin’in bu tür patlamaları yasaklayan uluslararası bir anlaşmaya uyduğunu iddia etmesine rağmen gizlice düşük seviyeli yeraltı nükleer test patlamaları gerçekleştirmiş olabileceğini söylemişti. Raporda, Washington’un Pekin’in test patlamalarına ilişkin endişelerinin, Çin’in Doğu Türkistan’da Lopnur nükleer test sahasında 2019 yılı boyunca süren faaliyetlerden kaynaklandığı da belirtilmişti.
Maxar Technologies’in Lopnur’un son birkaç yıldaki uydu görüntüleri, tesisin genişletilmesi sürecini gösteriyor. NYT haberinde, “2017 yılına gelindiğinde, bir avuç binadan oluşan eski bir alan, güvenlik çitleriyle çevrili, ultramodern bir komplekse dönüşmüştür. …Yeni yapılar arasında toprak setler ve paratonerlerle korunan ve yüksek patlayıcıların taşınması için ideal olan bir sığınak da bulunuyordu” ifadeleri kullanıldı.
Monterey’deki Middlebury Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü tarafından hazırlanan bir rapora göre, on yıldan biraz daha uzun bir süre önce Çin en az 50 kıtalararası balistik füzeye sahipti. Raporda, “Halk Kurtuluş Ordusu Roket Gücü, 2028 yılına kadar en az 507 nükleer kapasiteli rampa da dahil olmak üzere 1.000’den fazla balistik füze rampası konuşlandırma yolunda ilerliyor” denildi.
Abdülhalik KARA / Yeni Akit
